دیتالاگر چیست؟
ثبتکننده داده یا دیتالاگر یا داده بردار ( Data Logger) وسیلهای الکترونیکی است که دادههایی را که بوسیله حسگرهای تعبیه شده در دستگاه یا ابزار و حسگر خارجی تأمین میشوند را در طول زمان یا در رابطه با مکان ذخیره میکند.
معمولا دیتالاگرها بر پایه یک پردازنده رقمی (یا رایانه) طراحی و ساخته میشوند. آنها عموماً کوچک و قابل حمل بوده و به وسیله باتری تغذیه میشوند به علاوه به یک ریزپردازنده مجهز بوده و دارای حافظه داخلی جهت ذخیرهسازی داده و تعدادی حسگر میباشند. برخی از دیتالاگرها به رایانه متصل میشوند و میتوان با استفاده از نرمافزار آنها را فعال کرده و دادههای کنترل شده را مشاهده و تجزیه و تحلیل کرد، در حالی که بقیه دارای رابط محلی (مانند صفحه کلید و صفحه نمایش) بوده و میتوانند از آنها به صورت وسیلهای مستفل استفاده کرد. دیتالاگرها انواع گوناگونی دارند، از انواع چندکاره که برای دامنه مصارف عادی استفاده میشود تا وسایل بسیار خاص برای اندازهگیری فقط در یک محیط یا کاربرد از پیش تعیین شده است. دیتالاگرهای الکترونیکی در بسیاری از کابردها جایگزین ضبط کنندههای نمودار(Chart Recorders) شدهاند. یکی از اصلیترین مزایای استفاده از دیتالاگرها قابلیت جمعآوری ۲۴ ساعته اطلاعات است. دیتالاگرها معمولاً به محض فعال سازی بدون مراقبت رها شده تا در طول دوره دیده بانی اندازهگیری نموده و اطلاعات را ذخیره کند. این قابلیت اجازه میدهد تا تصویری جامع و دقیق از شرایط محیط تحت نظر مانند دمای هوا یا رطوبت بدست آید. در شکل زیر نمونه ای از یک دیتا لاگر ساخته شده به وسیله ی شرکت ویرا مکاترونیک به منظور کاربرد در صنعت دیده میشود:
دیتالاگرها بر اساس سه مولفه اصلی: تعداد کانالها، فرکانس نمونه برداری و نوع سنسور پشتیبانی کننده کلاس بندی میشوند. در زیر به صورت مختصر به بیان شرح این ویژگیها پرداخته شده است.
۱- تعداد کانالها: تعداد کانالها بیانگر تعداد سنسورها و مبدلهایی است که همزمان قابل اتصال به دیتالاگر هستند.
۲- فرکانس نمونه برداری: این عدد نشان دهنده تعداد دفعاتی است که دیتالاگر دادههای هر سنسور را خوانده و به کامپیوتر یا حافظه منتقل میکند. برای مثال وقتی گفته میشود یک دیتالاگر دارای فرکانس نمونه برداری ۳۰۰ هرتز است به این معنی است که در هر یک سیصدم ثانیه دادههای بدست آمده از سنسورها به کامپیوتر منتقل میشود.
۳- نوع سنسورهای پشتیبانی کننده: معمولاً هر دیتالاگری سنسورها و مبدلهای خاصی را پشتیبانی میکند. مثلاً یک دیتالاگر ممکن است تنها قادر به پشتیبانی سنسورهای حرارتی RTD باشد ولی قادر به پشتیبانی ترموکوپلها نباشد.
معمولاً هر دیتالاگر مجهز به یک نرمافزار است که امکان اعمال تنظیمات آن و مشاهده نمودارهای بدست آمده از سنسورها را حین نمونه برداری ممکن میکند.
یک پارامتر اساسی در سیستمهای دیتالاگر قابلیت ثبت اطلاعات برای مدت زمانی طولانی مثلاً چندین سال است. برای دست یابی به این هدف لازم است سیستمهای دیتالاگر دارای رسانههای ذخیرهسازی در حجمهای بالا و مصرف انرژی بسیار کم باشند.
بنا بر مطالب گذشته دیتا لاگرها دارای کاربردهای گوناگونی میباشند که در زیر به چند از این کاربردها اشاره شده است:
-ذخیره دادهای استخراج شده از لودسل ها و کرنش سنج ها
-ذخیره در ایستگاههای بدون مراقبت هیدروگرافی (مانند سطح آب، عمق آب، جریان آب، pH آب، رسانایی آب)
-ذخیره خودکار رطوبت خاک
-ذخیره خودگار فشار گاز
-شمارش ترافیک جاده
-اندازهگیری دما (رطوبت و…) مواد فاسد شدنی در حین انتقال محموله:
-مانیتورینگ فرایند برای نگهداری و عیب یابی کاربردها
-تحقیقات حیات وحش
-اندازهگیری لرزش و شرایط حمل (ارتفاع سقوط) در توزیع.
-مانیتورینگ سطح مخزن
-مانیتورینگ محیط زیست
-آزمایش خودرو
-مانیتورینگ وضعیت رله در سیگنال دهی راه آهن
-ذخیرهسازی 'نمودار بارگذاری الکتریکی' برای مدیریت مصرف انرژی.
-داده برداری از متغیرهای دما و فشار در طول خط لوله
-مانیتورینگ خطوط لوله نفت و گاز